Psiholog, psihoterapeut ili psihijatar – od koga prvo zatražiti pomoć?

AUTOR: Prim. dr. Lamija Duranović, specijalista neuropsihijatrije

„Ako ne možemo promijeniti situaciju, moramo promijeniti sebe.“
Viktor Frankl

U današnje vrijeme raste potreba za psihološkom pomoći na svakom koraku. Problemi u porodici, na poslu, u emotivnim vezama, konflikti u interpersonalnim relacijama kao odraz defektne komunikacije, gubitak smisla i projekcije u budućnost, epidemija svih oblika anksioznosti, depresije, poremećaja prilagođavanja i ličnosti, psihoza te raznih kombinacija ovisnosti, uz sociološki aspekt sve češćeg osamljivanja i otuđenja, doveli su do potrebe da se za njihovo rješavanje angažuje struka.

Psiholog, psihoterapeut i psihijatar su stručne osobe iz oblasti mentalnog zdravlja. Dužina i širina njihovog obrazovanja je različita.

Psiholog je zanimanje društvenog smjera, najčešće na Filozofskom fakultetu. Po završetku studija, psiholozi rade u vaspitno-obrazovnim institucijama te ljudskim resursima u javnom ili privatnom sektoru. Samo jedan broj psihologa nastavlja obrazovanje u smjeru kliničke psihologije (postdiplomski studij) što im omogućava rad u zdravstvu. Psiholozi u svom radu vrše psihološka testiranja i koriste psihoterapijske tehnike – kognitivno-bihejvioralna, integrativna, psihodinamska, geštalt, porodična, transakcijska itd.

Psihoterapeut je osoba bilo kojeg osnovnog zanimanja, koja je prošla edukaciju u nekoj psihoterapijskoj školi (gore navedeno) te dobila odgovarajući certifikat. Trajanje svake psihoterapijske škole je različito, većinom između tri i pet godina i podrazumijeva dio koji se odnosi na upoznavanje sa samom tehnikom, rad na drugima i sebi te superviziju koja omogućava da tehniku primjenjuje na drugim ljudima.

Za zvanje psihijatra potrebno je završiti Medicinski fakultet, potom specijalizaciju iz psihijatrije, što zajedno podrazumijeva najmanje jedanaest godina školovanja nakon srednje škole, uz cjeloživotnu praksu i učenje. Psihijatar je prvo ljekar opšte medicine, koji poznaje principe somatskog i mentalnog zdravlja i sve njihove uzajamne interakcije i ovisnosti. Nakon uzete anamneze i fizikalnog pregleda, on predlaže somatsku obradu, a to se odnosi na laboratorijsku, radiološku ili elektrofiziološku dijagnostiku. Psihijatar je jedini u ovom lancu kompetentan da postavi radnu i definitivnu dijagnozu, uvede i isključi lijekove ukoliko su potrebni te indicira hospitalizaciju.

U našem zakonu, nažalost, još uvijek ne postoji jasna distinkcija između ova tri zanimanja, pa u praksi često srećemo nered zbog nejasno postavljenih pravila šta je čija ingerencija i kome se prvo javiti u slučaju da imamo psihičke probleme.

Ovom neredu značajno doprinosi stigma, tj. strah od „obilježavanja“ psihičkih bolesnika, ukoliko se u prvom koraku odlučimo za psihijatra. Iz tog razloga je psiholog ili psihoterapeut najčešće prva adresa na koju se obraćamo. Tu često i završavamo, odustajemo već u startu ili se grčevito držimo za njih gubeći vrijeme i novac, čak i onda kad nam je psihološka pomoć nedovoljna, a psihijatar neophodan.

U idealnom slučaju, najbolje bi bilo početi od ljekara opšte prakse, koji potom indicira dalje korake. Kod jednostavnih neurotskih i stresom izazvanih psihičkih simptoma, koji ne traju dugo vremena, uz podršku psihoterapeuta ili ako je psiholog educiran u psihoterapijskom smislu, psihološka pomoć može biti sasvim dovoljna. Pritom, psiholog ili psihoterapeut nisu osobe koje „slušaju, dijele iskustva i savjetuju“, kako je često uvriježeno mišljenje. To su osobe koje, nakon dijagnosticiranog problema od strane psihijatra, koristeći svoje znanje i tehnike, vode klijenta kroz njegove najmračnije traume, strahove, nemire, konflikte, ne dajući njegovim svjesnim i nesvjesnim otporima da ga na tom putu spriječe. Ne ispuštajući klijentovu ruku kroz tu mračnu šumu njegove psihe, nježno ga dovedu do njenog kraja ukazujući mu na puteve razrješenja. Dok mu stručno objašnjavaju sve moguće ishode, ne vrše na njega pritisak da odabere put koji mu oni savjetuju, već to radi klijent sam prema svom odabiru, uz suport terapeuta. Kad stignu do kraja i kad klijent može dalje nastaviti sam, obogaćen za iskustvo upoznavanja samoga sebe, tek onda puštaju njegovu ruku i terapijski savez tada prestaje.

Postoje dijagnoze koje u startu zahtijevaju pomoć psihijatra. Tu spadaju teži neurotski poremećaji, psihoze, suicidalne i homicidalne ideje i neki oblici ovisnosti. Tada je neophodna psihofarmakoterapija pod nadzorom ili liječenje u bolničkim uslovima.
U takvim slučajevima, po postizanju inicijalnog poboljšanja, psihijatar odlučuje o trenutku kada će se u proces liječenja uključiti psiholog/psihoterapeut.

Tokom svog profesionalnog angažmana, svi profesionalci u mentalnom zdravlju zbog očuvanja sopstvenog mentalnog zdravlja, moraju imati suport drugih profesionalaca iz iste oblasti.

Integrativni holistički pristup liječenju psihičkih problema je jedini pravi izbor. Tek tada možemo reći da smo ispravno tretirani.

Upoznati i savladati sebe najteža je, a ujedno i najslađa bitka u životu svakog čovjeka.

„Najgori sukobi mogu nam pružiti neizbrisiv osjećaj sigurnosti i smirenosti nakon što ih nadvladamo. Takvi teški konflikti i njihovi učinci su nužni za postizanje vrijednih i trajnih rezultata.“
Carl Gustav Jung